18. yüzyıl boyunca Avrupa'da ve 19. yüzyıl başında Amerika'da satrançta rakip tanımayan 'Türk' adlı tahta mankenin sırrını, kendisiyle iki defa oynayan Edgar Allen Poe ortaya çıkardı. Edgar Allen Poe, vaktinin en iyi satranççısı olarak bilinen Fransız Filodor hariç, Benjamin Franklin'den Napoleon Bonaparte'a kadar herkesi yendiği için hakkında kitaplar ve makaleler yazılan kuklanın, masanın içinde saklı birinin yönetmesiyle çalıştığını açıkladı. 1835 senesinde 26 yaşında olan Edgar Allen Poe, insan ebadındaki tahta vücutlu Türk'e karşı iki oyun oynadıktan sonra yazdığı yazıda, masanın içinde saklı birinin yönettiği kuklanın nasıl çalıştığını ilk açıklayan kişi oldu. Poe, Türk'ün dünyayı yenmesinin sırrının ise sihirde, yani izleyenlerin inanma arzusunda yattığını da öne sürdü. Poe daha sonra, Türk ile karşılaşmasından sonra yazdığı yazıda geliştirdiği stili, sonradan büyük ün kazanan esrarengiz ve dedektif hikayelerinde kullanarak büyük yazarlığa erişti. İçindeki kayışlar, silindirler, çemberlerle sözde karmaşık bir makine izlenimi veren Türk, gördüğü ilgiyi ve ünü tümüyle kaybederek, Philadelphia Müzesi'ne atıldı ve bir yangınla yok oldu. Los Angeles'lı otomat müzesi sahibi sihirbaz John Gaughan ise, Türk'e çok benzeyen bir kuklayı kısa süre önce gösterilerine ekleyince, müşteri akınına uğradı. Diğer taraftan, nisan ayı başında, Walker and Company yayınlarından piyasaya çıkması beklenen, Ekonomist dergisinin teknoloji yazarı Tom Standage'ın yazdığı, ''Türk: Onsekizinci yüzyılın ünlü satranç makinesinin hayatı ve dönemi'' adlı kitap, Avusturya-Macaristan Kraliçesi Maria Thresa'nın sadık hizmetkarı Wolfgang von Kempelen'in buluşu olan bu olağanüstü otomatın hikayesi. Kitap sadece bir tarihi değil, o günden günümüze, yani Kasparov'la bir türlü yenişemeyen, IBM'e ait "düşünen" satranç bilgisayarı "Koyu Mavi"ye varışın hikayesi...

• 26.3.2002 03:51

Kaynak: Haber Vitrin